Mae’r awdur Sophie Buchaillard (This Is Not Who We Are, Assimilation) yn myfyrio ar ei phartneriaeth â Llyfrgell Penarth i gyflwyno gweithdai ysgrifennu creadigol cynhwysol yn y gymuned, diolch i gefnogaeth Cronfa Gymunedau Llenyddiaeth Cymru, a wnaeth ei gwneud hi’n bosibl cynnig y sesiynau am ddim ar y pwynt cyflwyno.
Roedd y dosbarthiadau yn rhedeg yn fisol ac yn cynnig cyfle i gyfranogwyr o bob cefndir roi cynnig ar ysgrifennu yn greadigol, mewn amgylchedd cefnogol a chyfeillgar. Daeth yn amlwg yn gyflym, y tu hwnt i’r ysgrifennu, bod y gweithdai hyn yn gweithredu fel platfform adeiladu cymunedau. Gwnaed ffrindiau newydd, magwyd hyder, daeth straeon yn fyw.
I Sophie Buchaillard, mae annog pobl i ysgrifennu yn angerdd. Dysgodd ysgrifennu creadigol ym Mhrifysgol Caerdydd ac wedi partneru â llawer o sefydliadau i gyflwyno sesiynau pwrpasol, bob amser gyda’r bwriad o adeiladu cymunedau. Cynnig y sesiynau mewn llyfrgell gyhoeddus oedd y cam naturiol nesaf.
Dywedodd Sophie:
“Fyddwn i byth wedi dod yn awdur heb gefnogaeth fy llyfrgell leol. Mae mynediad at ddarllen am ddim yn rhodd bwerus, ac felly hefyd mynediad at weithdai ysgrifennu creadigol am ddim. Gweledigaeth gyfunol fy llyfrgell leol a Llenyddiaeth Cymru a wnaeth weithdai Penarth yn bosibl.
Yr hyn oedd fwyaf syfrdanol i mi, yw nifer yr oedolion a ddaeth i’r gweithdai gyda’r un faint o chwilfrydedd ac ofn, yn argyhoeddedig nad oeddent, mewn gwirionedd, ‘yn gallu ysgrifennu’. Roedd llawer yn siarad am brofiadau negyddol o ysgrifennu yn yr ysgol. Eto, gydag ychydig o anogaeth gennyf a chefnogaeth y cyfranogwyr eraill, fe wnaethon nhw roi cynnig ar farddoniaeth a rhyddiaith, ysgrifennu mewn gwahanol genres, ac mae rhai ohonynt bellach yn gweithio ar brosiectau maen nhw’n gobeithio eu cyhoeddi yn y dyfodol agos.
Byddwn wrth fy modd yn gweithio gyda llyfrgelloedd i helpu i ddatblygu gweithdai tebyg ledled Cymru. Mae’n debygol iawn bod gan eich tref lond llaw o awduron a beirdd lleol yn byw gerllaw. Dewch â nhw i mewn, gadewch iddyn nhw rannu eu profiadau, a gwylio’r hud yn digwydd.”
Dywedodd cyfranogwr y gweithdy, Harriet Bradshaw:
“Dylai pob llyfrgell gael cyfle fel hyn. Yn bersonol, mae wedi rhoi’r cyfle i mi nid yn unig ddatblygu fy sgiliau ysgrifennu creadigol, ond rydw i wedi cwrdd a gwneud ffrindiau â phobl o fy nghymuned o bob cefndir trwy gariad at ddysgu. Mae arbenigedd ein tiwtor a’r cyflwyniad creadigol o weithdai yn drawiadol ac yn ddifyr. Mae’n dangos gwerth ariannu addysg o safon ac yn esbonio pam mae’r cwrs mor boblogaidd.
Mae pob gweithdy wedi fy ymestyn yn gadarnhaol ac wedi fy ngwneud yn awdur gwell o ganlyniad. Mae’r ffaith ei fod yn rhad ac am ddim i ni yn wych. Fel rhywun o deulu incwm sengl sy’n gorfod cyllidebu yn ofalus, mae’r fforddiadwyedd hwn yn allweddol. Mae hefyd yn golygu bod yr ystod o bobl sy’n bresennol yn llawer mwy cynrychioliadol o gymdeithas – mae’n gwrs i bawb pa bynnag gefndir rydych chi’n dod.
Dyma’n union ysbryd yr hyn y mae llyfrgelloedd yn ei wneud – nid oes unrhyw rwystrau ariannol i fenthyg llyfrau, ni ddylai fod unrhyw rwystrau ariannol i ysgrifennu creadigol. Mae’r llyfrgell yn leoliad gwych ar gyfer cwrs ysgrifennu mor arbennig. Dylai pob llyfrgell gael cwrs tebyg.”
Dywedodd Jordan Forse, Rheolwr Llyfrgelloedd a Gwasanaethau Diwylliannol Bro Morgannwg:
“Ers 2023, mae’r Dosbarthiadau Ysgrifennu Creadigol ym Mhenarth wedi trawsnewid y llyfrgell yn ganolfan fywiog o adrodd straeon, cysylltiad a chreadigrwydd. Mae’r sesiynau hyn yn mynd y tu hwnt i ysgrifennu – maent yn grymuso unigolion, yn cefnogi lles, ac yn meithrin cynhwysiant. Dan arweiniad Sophie, mae cyfranogwyr yn dod o hyd i’w lleisiau, yn rhannu eu profiadau, ac yn meithrin hyder, gan greu effaith crychdonnau sy’n cryfhau ein cymuned ehangach.
Mae gweithio gydag awdur fel Sophie wedi bod yn amhrisiadwy, gan ddod â mewnwelediad proffesiynol, anogaeth, ac egni ffres sydd wedi ysbrydoli defnyddwyr llyfrgell newydd a’r rhai cyfredol fel ei gilydd. I lyfrgelloedd a thimau eraill sy’n ystyried y cydweithrediad hwn, mae’r effaith yn siarad drosto’i hun – nid yw ysgrifennu creadigol yn ymwneud â geiriau ar dudalen yn unig; mae’n ymwneud â pherthyn, mynegiant a’r straeon a rennir sy’n dod â phobl at ei gilydd.
Mae’r enillion cymdeithasol yn glir. Mae’r sesiynau hyn yn cyd-fynd yn wych â Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Well-being of Future Generations Act), gan hyrwyddo ymgysylltu diwylliannol, dysgu gydol oes, a chydlyniant cymdeithasol. Mae llyfrgelloedd wrth wraidd ein cymunedau, a thrwy fuddsoddi mewn mentrau creadigol fel hyn, rydym yn buddsoddi mewn dyfodol cryfach, mwy cysylltiedig.
Pe bai gen i un tip, hynny fyddai cofleidio hyblygrwydd a chreadigrwydd yn y ffordd y mae’r sesiynau hyn wedi’u strwythuro—mae pob cymuned yn wahanol, ac mae teilwra gweithgareddau i anghenion y cyfranogwyr yn gwneud gwahaniaeth enfawr, Sophie yw ein harbenigwr!”
Meddai Rhodri Matthews, Uwch Lyfrgellydd Llyfrgell Penarth:
“Rôl y llyfrgell gyhoeddus yw gwella bywydau ei dinasyddion. Mae’r dosbarthiadau ysgrifennu creadigol yn sicr yn gwneud hyn. Mae’r cyfranogwyr yn cael ysgrifennu, archwilio, bod yn fynegiannol, rhannu a chreu. Mae Sophie yn tywys, yn annog, yn dysgu sy’n eu gadael yn awyddus am fwy. Mae cael y dosbarth hwn ar gael i gymuned Penarth am ddim yn wych ac mae’r galw yn sicr yno gyda phob dosbarth yn llawn. Mae’n dangos bod Llyfrgell Penarth wrth wraidd creadigrwydd a lles yn ein cymuned ac rydym yn teimlo’r diolchgarwch gan y rhai sy’n mynychu. Rydym yn ddiolchgar i Sophie a Llenyddiaeth Cymru am ein galluogi i gynnal y dosbarthiadau hyn ar ran y gymuned.
Fel llyfrgellydd mae gallu gweithio gydag awdur a chynnal y dosbarthiadau hyn yn rhoi boddhad mawr i mi. Mae’n caniatáu i’r awdur addysgu, rhannu a bod yn rhan o’r gymuned. Mae Sophie wedi gweithio gyda ni ar sawl achlysur ac mae pob sesiwn wedi bod yn enghreifftiol ac rydym wedi cael sylwadau fel ‘dyna’r peth gorau rydw i wedi’i wneud erioed’. P’un a yw wedi bod yn sesiynau gyda mamau newydd, sgwrs awdur neu ddosbarthiadau, mae’r mynychwyr bob amser yn dangos gwerthfawrogiad mawr. Mae hyn yn wir am gymaint o awduron a siaradwyr lleol yr ydym wedi’u cael yn ymweld â Llyfrgell Penarth ac mae’n gwella’r gwasanaeth y gallwn ei gynnig wrth iddynt rannu eu harbenigedd a’u profiadau.
Rydym wedi dysgu yn ystod y misoedd diwethaf yn enwedig (oherwydd cyllid) bod galw mawr am sesiynau creadigol yn ein cymuned. Mae gennym wynebau hen a newydd yn mynychu ac mae pawb yn gadael gyda gwên ar eu hwyneb, ac wedi adfer lles. Fy nghyngor i fyddai ei bod yn werth y gwaith caled i wneud cais am y cyllid a threfnu’r sesiynau, hyd yn oed os gall fod ychydig yn brysur!”
Mae Cronfa Ysbrydoli Cymunedau Llenyddiaeth Cymru yn noddi digwyddiadau llenyddol. Mae’r cynllun yn cynnig cymorth ariannol o hyd at 75% o’r ffioedd a’r costau teithio sy’n cael eu talu i awduron ar gyfer digwyddiadau llenyddol, gan gynnwys sgyrsiau, darlithoedd, gweithdai ysgrifennu creadigol a mwy. Gall y digwyddiadau hyn gael eu cynnal yn unrhyw le yng Nghymru; mewn neuaddau pentref, mewn llyfrgelloedd, mewn tafarndai, mewn ysgolion, mewn clybiau ieuenctid – a hefyd ar lwyfannau rhithwir ar gyfer grwpiau sy’n cwrdd arlein. Gwybodaeth pellach ar wefan Llenyddiaeth Cymru.