Mae Wythnos Llyfrgelloedd Gwyrdd 2025, dan arweiniad CILIP, y gymdeithas llyfrgell a gwybodaeth, yn dychwelyd yr hydref hwn i ddathlu rôl hanfodol llyfrgelloedd wrth fynd i’r afael â’r argyfwng hinsawdd a grymuso cymunedau i gymryd camau amgylcheddol cadarnhaol.
Yn rhedeg o ddydd Llun 27 Hydref tan ddydd Sul 2 Tachwedd, thema’r ymgyrch genedlaethol eleni yw ‘Hadau Newid – Gwireddu Gwahaniaeth gyda’ch Llyfrgell’. Mae’r chwyddwydr ar gyfer 2025 ar annog llyfrgelloedd ar bob cam yn eu taith cynaliadwyedd i ddathlu eu gweithredu yn yr hinsawdd – waeth pa mor fawr neu fach.
O lyfrgelloedd cyhoeddus ar y stryd fawr i lyfrgelloedd academaidd, arbenigol ac iechyd, mae Wythnos Llyfrgelloedd Gwyrdd yn arddangos gweithgareddau dyfeisgar ac ysbrydoledig ledled y DU. Mae’r fenter yn cysylltu llyfrgelloedd yng Nghymru, Lloegr, yr Alban a Gogledd Iwerddon, gan ddarparu cefnogaeth i fentrau gwyrdd a dathlu sut mae llyfrgelloedd yn helpu pobl i adeiladu’r sgiliau a’r hyder i weithredu drwy bob cam o fywyd.
Nawr yn ei thrydedd flwyddyn, mae Wythnos Llyfrgelloedd Gwyrdd wedi gweld cannoedd o ddigwyddiadau ledled y wlad. Mae’r wythnos yn cael ei lansio gyda Chynhadledd y Llyfrgelloedd Gwyrdd, a gynhelir ddydd Llun 27 Hydref 2025 yng Nghanolfan Wybodaeth y Llyfrgelloedd Prydeinig. Mae’r digwyddiad cenedlaethol allweddol hwn yn dod â gweithwyr proffesiynol llyfrgelloedd, arweinwyr cynaliadwyedd a phartneriaid cymunedol ynghyd i archwilio sut y gall llyfrgelloedd arwain ar weithredu dros yr hinsawdd. O offer ymarferol i astudiaethau achos ysbrydoledig, mae’r gynhadledd yn cynnig cyfle unigryw i rannu syniadau, adeiladu rhwydweithiau, a chryfhau rôl llyfrgelloedd wrth greu dyfodol gwyrddach a thecach.
Dywedodd Sonia Ramdhian, Prif Swyddog Datblygu CILIP:
“Mae llyfrgelloedd bob amser wedi bod yn fannau dysgu, cysylltiad a chymuned – ac erbyn hyn maent hefyd yn dod yn fannau hanfodol ar gyfer gweithredu dros yr hinsawdd. Mae Wythnos Llyfrgelloedd Gwyrdd yn ddathliad o’r gwaith anhygoel sydd eisoes yn digwydd ledled y DU i hyrwyddo cynaliadwyedd, codi ymwybyddiaeth a chefnogi pobl i gymryd camau ymarferol tuag at ddyfodol gwyrddach.
“Fel ffynonellau gwybodaeth dibynadwy, mae gweithlu llyfrgell arbenigol yn chwarae rhan allweddol wrth helpu pobl i lywio’r argyfwng hinsawdd. Rydym yn falch o arwain y mudiad hwn ac yn gweithio gyda’n partneriaid i helpu pob llyfrgell, ym mhob sector, i ddod yn hyrwyddwr dros weithredu yn yr hinsawdd.”
Paneli solar yng Nghanolfan Bywyd Betws
Mudiad ledled y DU dros gynaliadwyedd
Mae Wythnos Llyfrgelloedd Gwyrdd yn rhan o’r Ymgyrch Llyfrgelloedd Gwyrdd ehangach, menter draws-sector ledled y DU dan arweiniad CILIP i ysgogi’r proffesiwn llyfrgelloedd a gwybodaeth i ymateb i’r argyfwng hinsawdd.
Nod yr ymgyrch yw helpu llyfrgelloedd i leihau eu hôl troed carbon, hyrwyddo llythrennedd hinsawdd, a grymuso y cyhoedd gydag adnoddau hygyrch ar gynaliadwyedd.
Yn 2025, mae gweithgareddau’r Ymgyrch yn cynnwys:
- Cynhadledd Llyfrgelloedd Gwyrdd
Dydd Llun 27 Hydref yng Nghanolfan Wybodaeth y Llyfrgell Brydeinig, Llundain gyda bwrsariaethau myfyrwyr a theithio ar gael i ddod â phobl o bob rhan o’r sector llyfrgell a gwybodaeth at ei gilydd.
- Wythnos Llyfrgelloedd Gwyrdd
27 Hydref i 2 Tachwedd gyda banc o adnoddau a phecynnau cymorth i helpu gwasanaethau llyfrgell i gynllunio a chyflwyno mentrau i’w cymunedau.
- Offeryn hunanasesu newydd i helpu llyfrgelloedd i archwilio eu cynnydd gwyrdd
- Ehangu’r Rhwydwaith Llyfrgelloedd Gwyrdd, bellach dros 290 o aelodau (am ddim i ymuno)
- Cyflwyno hyfforddiant llythrennedd hinsawdd ar gyfer llyfrgelloedd
- Hyrwyddo’r Maniffesto Llyfrgelloedd Gwyrdd, sydd bellach wedi’i gefnogi gan bron i 250 o sefydliadau.
- Rhwydwaith partneriaeth sy’n tyfu
Sesiwn grefft Wythnos Llyfrgelloedd Gwyrdd 2024
Mae’r Ymgyrch Llyfrgelloedd Gwyrdd yn dwyn ynghyd sefydliadau sydd wedi ymrwymo i gynaliadwyedd, gan gynnwys Cyngor Celfyddydau Lloegr, y Llyfrgell Brydeinig, CONUL, Julie’s Bicycle, Llyfrgelloedd Cysylltiedig, Llyfrgell Genedlaethol yr Alban, Gwasanaethau Gwybodaeth a Llyfrgelloedd y GIG, RLUK, a SCONUL.
Eleni, mae ASCEL, y rhwydwaith cenedlaethol o uwch reolwyr mewn gwasanaethau llyfrgelloedd plant, cyhoeddus ac ysgolion a Llyfrgelloedd Blackpool wedi ymuno â’r Ymgyrch. Gyda Blackpool Libraries yn dod ag arbenigedd ymarferol mewn ymgysylltu â’r cyhoedd tra bod ASCEL yn cryfhau gwaith gyda llyfrgelloedd plant, mae partneriaid yr ymgyrch yn hyrwyddo arferion gwyrddach, grymuso cymunedau, a helpu llyfrgelloedd i arwain ar gynaliadwyedd amgylcheddol.
Dywedodd Tabitha Witherick, Prif Weithredwr ASCEL:
“Mae newid yn yr hinsawdd eisoes yn effeithio ar bob un ohonom, ond bydd y baich mwyaf yn disgyn ar blant a phobl ifanc heddiw. Mae llyfrgelloedd wedi’u lleoli yn unigryw fel catalyddion ar gyfer gweithredu a gwytnwch cymunedol. Rydym yn falch o gefnogi’r Ymgyrch Llyfrgelloedd Gwyrdd i helpu i lunio dyfodol gwell, tecach a mwy cynaliadwy.”
Ychwanegodd Vicky Clarke, Pennaeth Llyfrgelloedd Blackpool:
“Mae pob llyfrgell gyhoeddus yn chwarae rhan hanfodol mewn gweithredu yn yr hinsawdd. Mae’n hanfodol bod rhaglenni fel yr Ymgyrch Llyfrgelloedd Gwyrdd yn cefnogi ein gwaith. Mae ymuno â’r ymgyrch a rhannu dysgu ar draws y sector yn helpu i sicrhau bod llais pob llyfrgell yn cael ei glywed ar y mater hanfodol hwn.”
I ddarganfod mwy a chymryd rhan yn Wythnos Llyfrgelloedd Gwyrdd 2025, ewch i wefan CILIP.