Geraint V. Jones

Mae’r awdur o Lan Ffestiniog, Geraint V. Joneas, wedi cyhoeddi pedair ar ddeg o nofelau Cymraeg ar gyfer oedolion, yn ogystal ag un Saesneg yn ystod ei yrfa hir a llewyrchus. Enillodd Wobr Goffa Daniel Owen dair gwaith gyda Yn y Gwaed (1990), Semtecs (1998) a Cur y Nos (2000).

Cawsom yr anrhydedd arbennig yn ddiweddar i’w holi am ei nofel ddiweddaraf Niwl Ddoe …

Sut ydych chi’n mynd ati i ysgrifennu llyfr?

Dim byd mwy na stori yn dechrau cyniwair yn y pen ac yna’n gwrthod gollwng gafael, nes fy ngorfodi yn y diwedd i neud rhywbeth ynglŷn â hi! Erbyn hynny mi fyddwn wedi dod i adnabod y cymeriadau yn bur dda a syniad go lew gennyf hefyd sut y byddai’r stori yn datblygu o bennod i bennod, ac o’r math o ddiweddglo oedd gen i ar ei chyfer. Profiad digon tebyg oedd tu cefn i bob un o’m llyfrau eraill hefyd– h.y. rhyw gael fy ngorfodi i sgwennu fydda i, a hynny yn groes i’r graen yn aml!

Ym mha ffordd mae Niwl Ddoe yn debyg a gwahanol i lyfrau eraill rydych chi wedi eu hysgrifennu?

O ran thema, mae Niwl Ddoe yn eithaf tebyg i Elena (2019) mae’n siŵr, gan mai dirgelion teulu sydd i’w cael yn honno’n ogystal. Ond dirgelion llai eithafol, serch hynny, na’r hyn a gaed yn y nofel fer Yn y Gwaed (1990) neu Cur y Nos (2000).

Mae rhai o’m nofelau eraill yn perthyn i genre pur wahanol e.e. ias a chyffro Semtecs (1998), Asasin (1999), Omega (2000), Zen (2004) … neu’r ymgais (wan) at hiwmor a ffars yn Sî Bêi (2010).

Ydych chi’n credu ei bod hi’n bwysig i dynnu sylw at bynciau llosg mewn llyfrau?

Does dim o’i le, wrth gwrs, ag ymdrin â phynciau llosg mewn nofel, cyn belled ag mai’r cymeriadau ac nid yr awdur ei hun sy’n rhoi gwahanol agweddau’r ddadl, a bod peth felly yn cael ei neud yn gynnil ac yn gelfydd. Yn fy marn i, ni ddylai nofelydd fyth roi’r argraff o fod yn pregethu neu foesoli.

Beth sy’n gwneud nofel dda yn eich barn chi?

– stori afaelgar a honno wedi’i chynllunio’n ofalus

– cymeriadau sy’n tyfu ac yn dod yn fyw a chredadwy yn nychymyg y darllenydd

– deialog ddiwastraff , ym mha dafodiaith bynnag, a honno’n taro’n naturiol ar glust y darllenydd

– diweddglo sy’n dod a phob dim yn daclus i fwcwl heb unrhyw ‘loose ends’ (chwedl y Sais!)

Pa lyfrau ysbrydolodd chi fel darllenwr ifanc?

Llyfr Mawr y Plant oedd ffefryn yr oes (h.y. canol yr 1940au i mi!). Roedd hanesion Sion Blewyn Coch ac eraill yn tanio’r dychymyg ifanc. Byd Enid Blyton oedd hi wedyn yn yr arddegau cynnar – helyntion y Famous Five a’r Secret Seven i ni’r hogia. A’r fath edrych ymlaen o hyd at y nesaf i ymddangos o’r wasg. Ar y pryd, doedd fawr o ddim yn y Gymraeg a allai gystadlu efo rheini, gwaetha’r modd. Yna, cyfnod o ymgolli’n llwyr yn storïau ditectif Agatha Christie a rhai John Ellis Williams (hwnnw’n brifathro ar un o ysgolion cynradd Stiniog ar y pryd, ac yn wyneb cyfarwydd i mi).

Pwy yw eich hoff awduron?

Bron nad yw’n ystrydebol i enwi Kate Roberts (Traed Mewn Cyffion yn arbennig), T. Rowland Hughes, Islwyn Ffowc Ellis, Caradog Pritchard, et al ond y nofelau a gydiodd fwyaf yn fy nychymyg pan ddechreuodd rheini ymddangos oedd nofelau hanes Rhiannon Davies Jones, ac yna’r drioleg gan Cyril Hughes ar fywyd Catrin o Ferain. Cefais flas anghyffredin hefyd ar Awst yn Anogia gan y diweddar Gareth F. Williams. Yr hyn sy’n galonogol yw bod cymaint o awduron ifanc y dyddiau hyn, a bod llawer ohonyn nhw’n ferched.

Pa brofiadau o lyfrgelloedd sydd wedi dylanwadu arnoch drwy eich bywyd?

Fy nghof cyntaf ydi mynd yng nghwmni fy nhad i’r llyfrgell ym Mlaenau Ffestiniog i ddewis llyfr. Rhyw ddeg oed oeddwn i ar y pryd, dwi’n tybio, a Nedw Tegla Davies oedd yn cael ei argymell gan y llyfrgellydd. (Cyfyng iawn oedd y dewis i blant a phobl ifanc yn niwedd yr 1940au) Sut bynnag, tipyn o strygl fu’r darllen, rhaid cyfadde, ond fe ddois i ben â hi rywsut neu’i gilydd a dod i sylweddoli bod angen dyfalbarhad weithiau i allu gwerthfawrogi llyfr. Peth arall a adawodd argraff arnaf bryd hynny oedd arogl hen a mwll y lle, a’r ffaith bod y llyfrau i gyd mor ddi-liw – cloriau duon, cloriau brown, cloriau browngoch, cloriau gwyrdd tywyll. Y fath newid a fu dros y blynyddoedd! Erbyn heddiw, cloriau a siacedi llwch lliwgar a deniadol, a’r print a’r cysodi yn gymaint brafiach i’r llygad!

Oes gennych chi unrhyw awgrymiadau er mwyn annog plant a phobl ifanc i ddarllen er pleser?

Nid cyfrifoldeb athrawon yn unig ydi cael plant i ymddiddori mewn darllen. Mae dyletswydd ar rieni yn ogystal, i fynd â’u plant i’r llyfrgell leol, pe bai ond i’w cael nhw i fodio trwy’r arlwy lliwgar a hynod o ddeniadol sydd ar gael y dyddiau hyn. A da o beth hefyd fyddai rhoi amser i wrando arnyn nhw’n darllen pwt a bod yn barod wedyn i drafod y stori efo nhw. A pha well anogaeth i blant na’u bod nhw’n gweld hefyd eu rhieni yn mwynhau awr neu ddwy o ddarllen ar fin nos

Cyhoeddir Niwl Ddoe ym mis Medi gan Y Lolfa.

Am ragor o wybodaeth, darllenwch ein Taflen Dod i Adnabod yr Awdur i sy’n cyflwyno Geraint a Niwl Ddoe. Darllenwch hefyd am ein Hawdur y Mis yn ‘sgwennu’n Saesneg