Dyluniad Newydd i’r Llyfrgell yng Nghanolfan Fywyd Pen-y-bont ar Ogwr yn Plesio’r Benthycwyr Iau

Fel y dref ei hun, mae Llyfrgell Pen-y-bont ar Ogwr wedi cael llawer o newidiadau ers iddi agor am y tro cyntaf yn 1901 ar lawr gwaelod Neuadd y Dref ar y pryd. Yn 1908 agorodd Llyfrgell Gyhoeddus Carnegie yn Wyndham Street ac o 1925 i 1968 bu hefyd yn gwasanaethu fel pencadlys Llyfrgell Sir Forgannwg.

Yn y blynyddoedd dilynol, cafodd yr adeilad gwaith adnewyddu wedi’i gwbllhau i sicrhau ei fod yn darparu’r gwasanaeth gorau posibl i’w ymwelwyr niferus, ond erbyn canol y 2000au roedd yn rhy fach i gynnig y gwasanaeth sydd ei angen ar y gymuned, sydd bellach yn dipyn fwy.

Ym mis Tachwedd 2013, agorodd Canolfan Bywyd Pen-y-bont ar Ogwr y safle newydd i’r cyhoedd i lwyddiant mawr, gan gynnig safle llawer mwy agored a hygyrch, stoc fawr o lyfrau newydd, silffoedd a dodrefn newydd lliwgar, ac ardal arbennig a llawn hwyl i blant.

Roedd manteision y symud yn fesuradwy ar unwaith: dangosodd eu holl ffigurau benthyca gynnydd amlwg a barhaodd i fyny ymhell ar ôl yr uchafbwynt cychwynnol. Roedd hyn yn cynnwys nifer yr ymwelwyr, y defnydd o’r rhyngrwyd ac, yn bwysicaf oll, cynnydd yn eu benthyciadau iau a phobl ifanc yn eu harddegau. Yn yr un modd – a hyd yn oed yn fwy arwyddocaol – gwelodd y Llyfrgell gynnydd enfawr mewn benthycwyr newydd gyda chynnydd wedi’i nodi eto mewn benthycwyr iau newydd.

Chwe blynedd yn ddiweddarach ac, fel pob llyfrgell ledled y DU, gorfodwyd y llyfrgell i gau o ganlyniad i bandemig Covid-19 ym mis Mawrth 2019 ac yna, ar ôl ailagor dros flwyddyn yn ddiweddarach, cau eto adeg y Nadolig. Er bod staff y llyfrgell yn paratoi i ailagor am yr eildro, fe wnaethont gais am Grant Adfer Covid Llywodraeth Cymru a fyddai’n caniatáu iddynt wneud rhai newidiadau mawr eu hangen i’r llawr gwaelod– ac fe wnaethont lwyddo i gael Grant.

Y newid cyntaf oedd symud desg y staff i gefn y llyfrgell a fyddai’n gwneud lle i ddau pod astudio, a chynyddu’r gofod cylchredeg a fyddai hefyd yn gwella hygyrchedd ar gyfer cadeiriau olwyn a phramiau. Cafodd symud y ddesg yr effaith ychwanegol o wneud i’r llyfrgell ymddangos yn fwy eang nag yr oedd eisoes.

Wedi’i ffitio â socedi pŵer trydanol a USB a’u amgylchynu gan waliau acwstig, mae podiau’r astudiaeth yn darparu mannau cyfforddus a phreifat lle gall ymwelwyr weithio, gwneud galwadau ffôn a chynnal cyfarfodydd fideo heb darfu (neu gael eu tarfu gan) ddefnyddwyr llyfrgell eraill. Roedd hyn hefyd yn caniatáu i’r llyfrgell wneud mwy o ddefnydd o’u gofod astudio mawr ar y llawr cyntaf.

Fel rhan o ymrwymiad Awen i hyrwyddo eu treftadaeth leol, maent wedi gosod blychau arddangos yn eu hardal astudio i fyny’r grisiau a ddefnyddir ganddynt i arddangos eitemau o ddiddordeb. Ar hyn o bryd mae ganddynt rai enghreifftiau o wydr a gynhyrchwyd gan yr Acme Vacuum Flask Co. Ltd. a beibl teuluol y credir a roddwyd fel anrheg ymgysylltu i wraig y perchennog, Martha John yn 1854. Mae un o ymchwilwyr y llyfrgell yn llunio coeden deuluol i’w harddangos ochr yn ochr â’r eitemau yma.

Mae’r llyfrgell hefyd wedi newid eu silffoedd sefydlog rhwng yr ardal Iau a’r fynedfa i silffoedd symudol. Mae hyn yn golygu y gall staff yn awr newid cynllun y llyfrgell o fewn munudau i wneud lle ar gyfer gweithgareddau llai, neu symud y silffoedd i un ochr ac agor yr ardal yn gyfan gwbl ar gyfer digwyddiadau fel darlleniadau awduron a gweithgareddau plant fel Bounce a Rhyme. Mae’r sesiynau wedi bod yn fwyfwy llwyddiannus ers i’r llyfrgell ailagor ac mae’n haws darparu ar gyfer meintiau grwpiau mwy. Mae’r plant bach (a’r rhieni) bob amser yn wen o glust i glust –ac  fel bonws ychwanegol – mae staff y llyfrgell wedi gweld cynnydd sylweddol yn nifer y llyfrau sy’n cael eu benthyg ar ôl y sesiynau hyn; cymaint felly, yn ogystal â’r silffoedd newydd, maent wedi prynu bocsys arddangos llyfrau’caredig’ hardd (a chadarn, symudol a hawdd eu glanhau) a llyfrau ychwanegol i’w llenwi!

Gyda Sialens Ddarllen yr Haf yn nesau, mae staff y llyfrgell yn edrych ymlaen yn fawr at baratoi rhywbeth arbennig ar ei gyfer eleni gyda’u gofod newydd!